دارو به پیک مصرف رسید

شفاآنلاین>سلامت>معاون وزیر بهداشت: افزایش مصرف دارو از 250هزار به 2/6میلیون عدد یا از 160هزار به 2میلیون شیشه شربت ورای پیش بینی‌ها بود


بحران کمبودهای دارویی با وجود اینکه در پاییز بیشتر از همیشه خود را نشان داد، اما داستان جدیدی نیست و مدت‌هاست که بیماران مختلف به‌ویژه بیماران خاص را با مشکلات زیادی مواجه کرده است؟‌
در حوزه دارو، بیش از 98درصد تولید، داخلی است، اما درباره 2درصدی که وابستگی خارجی دارد، بخشی مربوط به شرکت‌هایی است که به‌دلیل تحریم‌ها، شرایط سختی را برای ما ایجاد می‌کنند. ازجمله شرکت نوراتیس سوئیس، بکستر آمریکا و... که داروی مورد نیاز بیماران خاص را به‌سختی و محدود در اختیار ما قرار می‌دهند. یکی از تأکیدات آنها تامین پول از یک مسیر ارزی مورد تأیید خودشان است که ایران با توجه به تحریم‌ها از چنین مسیری امکان انتقال پول را ندارد؛ به همین دلیل باید از مسیرهای جایگزین استفاده کنیم که مورد قبول آنها نیست و با پرداخت غیرمستقیم به ما دارو نمی‌دهند. خواسته اصلی ما که بارها هم آن را مطرح کرده‌ایم این است که برای خرید دارو و تجهیزات پزشکی پول را مستقیم به شرکت‌های تولیدکننده واریز کنیم، اما به‌دلیل تحریم‌ها چنین شرایطی برای ما فراهم نیست. نظام بانکی ما تحریم است و این امر مانع از پرداخت مستقیم ارز به ذی‌نفع می‌شود که ممکن است در سوئیس باشد. این مشکل در زمان خرید واکسن‌های کرونا هم وجود داشت؛ با وجود اینکه کووید-19 پاندمی جهانی و واکسن‌ها نیاز تمامی کشورها بود، اما نمی‌توانستیم به‌صورت مستقیم پول را به «کووکس» (سازوکاری که سازمان جهانی بهداشت به‌منظور ائتلاف برای نوآوری در حوزه آمادگی برای اپیدمی درنظر گرفته بود) انتقال دهیم. ما مجبور شدیم پول واکسن‌ها را از محل مطالبات‌مان در کشور کره‌جنوبی تأمین کنیم.

کدام داروها شامل چنین شرایطی است؟
دسفرال بیماران تالاسمی، سیکلوفسفامید داروی ضد‌سرطان، پانسمان بیماران پروانه‌ای، شیرخشک متابولیک و... .

این مسئله درباره خرید مواداولیه هم مطرح است؟
عمده واردات مواداولیه از کشورهای هند و چین صورت می‌گیرد و مشکل چندانی نداریم. اگر ماده اولیه‌ای هم از کشورهای اروپایی باشد، بسیار محدود است و کمتر دچار مشکلاتی شبیه داروی بیماری‌های خاص هستیم. البته در حمل‌ونقل این تحریم‌ها آسیب جدی به ما وارد کرده است. برای جابه‌جایی فرآورده‌های دارویی و تجهیزات مشکلاتی داریم؛ چراکه بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی حمل‌ونقل به‌دلیل همین تحریم‌ها، می‌ترسند با ما همکاری داشته باشند.

یعنی باید جان بیماران به‌دلیل چنین مشکلاتی از دست برود؟
بعضی از داروها را از سایر کشورها تامین می‌کنیم، اما بعضی داروها مثل داروی بیماران MPS (افراد دارای نقص آنزیم) را فقط همان شرکت آمریکایی دارد. این شرکت جزو همان‌هایی است که تنها پرداخت ارز به‌صورت مستقیم را قبول می‌کند و تعداد محدودی از داروهای مختلف این بیماران را به ما می‌فروشد. دسفرال و جیدنیو برای بیماران تالاسمی را به ما می‌دهند، اما به میزان کم. به جای هر ماه یک میلیون عدد، هر 6ماه، سهمیه‌ کمی در نظر می‌گیرند. در این‌باره قرار بود برای قرص جیدنیو، انتقال تکنولوژی در یکی از شرکت‌های ایرانی صورت بگیرد که پول آن را هم گرفته بودند، اما حدود 3، 4سال طول کشید و در نهایت هم اوایل امسال اعلام کردند که تولید نخواهند داشت.

چرا این داروها در ایران تولید نمی‌شود؟‌
داروی بیماران SMA تکنولوژی جدیدی دارد و ما هم برای نخستین‌بار این دارو را خریداری کردیم و در اختیار بیماران قرار دادیم. هزینه آن برای هر بیمار، سالانه 1.5میلیارد تومان است. داروهای بیماران MPS هم بین 300یورو تا 2هزار یورو قیمت دارند. بیماران MPS در ایران حدود 250نفر شناسایی شده‌اند و تولید داروی این بیماری با وجود هزینه‌های بالا به‌صرفه نیست. صنعت داروسازی ما قطعا توانایی تولید این داروها را دارد و اگر تاکنون اقدامی نشده، به‌دلیل به‌صرفه نبودن آنهاست. برای تولید داروی بیماری‌های نادر و بعضی بیماری‌های خاص زمانی باید اقدام کرد که یا جامعه مصرف‌کننده زیاد باشد یا ظرفیت صادرات وجود داشته باشد. کارخانه‌های تولیدکننده داروی بیماری‌های نادر، در کنار دیگر محصولاتشان که منجر به درآمدزایی بالا برای آنها می‌شود، به‌دلیل حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد، این داروها را هم تولید می‌کنند.

کمبودها درباره داروهای دیگر هم وجود دارد؛ ازجمله آنتی‌بیوتیک‌ها که امسال چالش جدی بیماران بوده است؟
دسته اول داروهایی که وضعیت نامناسبی داشتند، داروهای درمان حمایتی بودند؛ ازجمله مسکن‌ها، ضدآلرژی‌ها و آنتی‌هیستامین‌ها که البته با افزایش تولید، کمبود آنها برطرف شده است، اما در این‌باره 2موضوع مطرح است؛ اول سیاستی که شرکت‌های دارویی در پیش گرفتند و دوم امکان پیش‌بینی. در حالت اول کمبود تولید، باعث ضرورت واردات شد. هم‌اکنون بعضی شرکت‌ها بین 3 تا 20برابر افزایش تولید دارند؛ آن هم درحالی‌که ظرفیت خط تولیدشان هیچ تغییری نکرده است. این نشان می‌دهد که آنها در گذشته کمتر تولید می‌کردند و حالا آن را افزایش داده‌اند. درباره پیش‌بینی کمبودها هم کرونا به ما نشان داد، میزان نیاز دارویی کشور با وجود روند نوسانی بیماری قابل پیش‌بینی نیست. ناگهان با پیک مواجه می‌شدیم و بعد دوباره به‌صورت ناگهانی کاهش بیماری را داشتیم؛ شرایطی که باعث می‌شد حتی زمان دقیق بروز پیک و فروکش کردن آن مشخص نباشد.

البته جامعه جهانی درگیر بیماری بود و پیش‌بینی‌ای درباره خاموشی آن مطرح نبود.
ما 4پیک را پشت سرگذاشتیم و تا پیش از پیک پنجم یعنی اوایل1400، ماهانه 160 تا 170هزار عدد رمدسیویر استفاده می‌کردیم. پیش‌بینی ما این بود که ذخیره 10 تا 20درصدی داشته باشیم. در خرداد مصرف به 250هزار عدد رسید و ذخیره را به 500هزار عدد افزایش دادیم، اما برخلاف آنچه فکر می‌کردیم در تیر بازار مصرف به 600هزار عدد رسید و ذخایر تمام شد. به سرعت افزایش تولید صورت گرفت و واردات را هم زیاد کردیم. در مرداد1400 هفته به هفته محموله‌های رمدسیویر به ایران وارد می‌شد و در مرداد مصرف به 2میلیون‌و200هزار عدد رسید. محموله‌هایی که در مرداد وارد شد، مصرف 4ماه بود، اما یک‌ماهه تمام شد. آیا واقعا قابل پیش‌بینی بود که مصرف 160هزار عدد در اوایل سال به بیش از 2میلیون عدد در اواسط تابستان برسد، آن هم درباره فرآورده‌ای مثل دارو که تاریخ انقضا دارد. با وجود این دپوی خوبی برای شهریور صورت گرفت، اما شهریور پیک کرونا کاهشی شد و حجم زیادی از رمدسیویرهای تولید و وارد شده روی دست بیمارستان‌ها، دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و داروخانه‌ها ماند و بخشی هم تاریخ مصرفشان گذشت.

اتفاقی که امسال درباره آنفلوآنزا هم رخ داد.‌
دقیقا. پاییز امسال در پیک زودهنگام آنفلوآنزا هم شرایط مشابهی داشتیم. میانگین مصرف کشور براساس اعلام سامانه تی‌تک 125هزار شیشه کوآموکسی‌کلاب است، اما آبان امسال 2میلیون‌و600هزار شیشه به جز واردات تولید کردیم. واقعا چطور این میزان از مصرف قابل پیش‌بینی است؟ در سال‌های گذشته این عدد در پیک آنفلوآنزا 250هزار شیشه بود و منطقی نیست که با وجود محدودیت تاریخ انقضا، تولید 5برابر افزایش پیدا کند. همان سال‌های گذشته هم بسیاری از این داروها تاریخ مصرفشان می‌گذشت و دورریز می‌شدند. ما امیدواریم که پیک آنفلوآنزا کاهش و بیماری کم شود، اما تولید با حجم بالا همچنان ادامه دارد و اگر تا ماه آینده این اتفاق رخ دهد، حجم قابل‌توجهی از دارو روی دست ما خواهد ماند. باید بپذیریم که در شوک‌های این‌چنینی، این کمبودها بدیهی است؛ هر چند که ما هم عملکرد سریع در این‌باره داشتیم و پاسخ سریع به آن دادیم و دارو تامین شد.

درباره اسپری‌های تنفسی هم همین وضعیت به‌وجود آمد که باعث کمبود شد؟
درباره اسپری‌های تنفسی با وجود اینکه مدت‌ها کاهش واردات داشتیم، اما باز مجبور به واردات شدیم. در اوایل کرونا علائم تنفسی در بیماران وجود داشت و میزان مصرف افزایش داشت، اما به‌تدریج کاهش پیدا کرد. طی 2.5سال گذشته بسیاری از کارخانه‌های داروسازی الگوی تولیدشان را براساس شرایط کووید-19 تغییر دادند. 2شرکت در تولید اسپری فعال هستند و مشکلی که وجود دارد این است که گاز مورد نیاز آنها برای تولید، وارداتی و زمان‌بر است. اگر تامین‌کننده خارجی ارسال گاز را با تأخیر انجام دهد، تولید تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. این شرکت‌ها هم معمولا مشکلاتشان را با تأخیر به ما اعلام می‌کنند. اگر هنگام بروز مشکل و در فاصله زمانی یک ماه اعلام کنند، می‌توانیم پیش‌بینی‌های لازم را برای تامین بازار مصرف داشته باشیم. هم‌اکنون مشکل گاز آنها حل شده و در حال تولید هستند. همزمان هم بین 5 تا 20درصد با توجه به نوع اسپری‌های تنفسی مجوز واردات داریم. برندهایی که در ایران تولید نمی‌شوند، 100درصد واردات دارند و تولید داخلی‌ها هم با توجه به میزان کمبود و نیاز بازار از کشورهای مختلف تامین می‌شوند. تا پایان آذر کمبود اسپری‌های تنفسی برطرف خواهد شد.

آیا توجیه خوبی است که چون نمی‌توان پیش‌بینی کرد، درمان را با بحران و پس از آن با واکنش سریع گره زد؟
اواخر سال99 درباره پاندمی کووید-19 تیم واکنش سریع ایجاد شد که هم در حوزه تامین دارو و هم تجهیزات واکنش به‌موقع صورت بگیرد. اگر یادتان باشد، پیک‌های کرونایی ما از یک استان شروع می‌شد و به‌سرعت آموزش‌ها، تامین دارو، مراکز قرنطینه و... در آن مناطق افزایش پیدا می‌کرد. هم‌اکنون هم به چنین چیزی نیاز داریم، اما آیا با همان تیم واکنش سریع توانستیم پیش‌بینی کنیم که چه اتفاقی قرار است رخ دهد؟ خیر، بلکه از تداوم و رشد آن رخداد پیشگیری کردیم. انتقادی که مطرح می‌شود این است که چرا این کمبودها 3 تا 4ماه طول کشیده که بخشی از آن درست است و باید سریع‌تر واکنش نشان می‌دادیم، اما همین حالا هم تعارض بین تولید و واردات داریم. امسال درباره سرم اگر واردات را از تیر شروع می‌کردیم هیچ مشکلی به‌وجود نمی‌آمد، اما تولیدکنندگان نامه دادند که می‌توانند آن را تامین کنند. وزارت بهداشت هم ابتدا این مسئله را پذیرفت، اما با توجه به کمبودها مجبور به واردات شد. هم‌اکنون ماهانه حدود 14.5میلیون تولید داریم و در آبان 25میلیون سرم به بازار عرضه شد.

دلیل افزایش مصرف‌هایی که طی این مدت به‌عنوان یکی از دلایل کمبودهای دارویی مطرح می‌شود، چیست؟
درباره اینکه افزایش مصرف منطقی است یا خیر، معاونت درمان وزارت بهداشت باید پاسخ بدهد. البته نمی‌گویم که تجویز پزشکان در این‌باره مشکلی دارد، اما قطعا آنها می‌توانند در چنین شرایطی در تجویزهای خود تغییرات منطقی ایجاد کنند.
 بیمار وقتی که نسخه را از پزشک می‌گیرد، دیگر هیچ دارویی غیر از آن را نمی‌خواهد. نکته دیگر هم افزایش بی‌رویه سرم‌تراپی در درمانگاه‌هاست. بسیاری از افراد به‌صورت خودسرانه درخواست تجویز و تزریق سرم همراه با ویتامین ب‌کمپلکس دارند که منطقی نیست.

کمبودهای دارویی اکنون در چه وضعیتی است؟
هم‌اکنون کمبودها تا حدود زیادی برطرف شده و تا 2هفته آینده بازار دارویی کشور تثبیت خواهد شد. آنفلوآنزا هنوز فروکش نکرده و مصرف همچنان بالاست. تولید به‌شدت افزایش پیدا کرده و واردات هم در حال انجام است. داروهای وارداتی تقریبا 2سال تاریخ دارند و برای پاییز و زمستان سال آینده هم قابل استفاده خواهند بود. چندی پیش در نشست با نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی مقیم ایران اعلام کردم اگر تولید دارو در کشور 98درصد نبود، قطعا یک فاجعه انسانی در ایران به‌دلیل این تحریم‌ها رخ می‌داد. بخش قابل‌توجهی از داروهای ضدسرطان در کشور خودمان تولید می‌شود و چندین شرکت در این بخش فعال هستند. ایران هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان داروهای بیولوژیک های‌تک است، اما با وجود همه این مشکلات همیشه تلاش شده که کمبودها در کوتاه‌مدت برطرف شوند و از اوایل دی مشکل حادی در این‌باره وجود نخواهد داشت.همشهری